Cluysenaer Historisch Onderzoek en Communicatie
“The past is never dead. It’s not even past.” William Faulkner (1897-1962)
In het kader van het ‘Programma Cultuurgoederen 1933-1945’ van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed heeft Cluysenaer Historisch Onderzoek en Communicatie verschillende artikelen geschreven.
Onder meer voor de ‘Voortgangsrapportage 1’. Dit Magazine is in september 2023 zowel online als gedrukt verschenen.
In september 2024 verschijnt ‘Voortgangsrapportage 2’.
Magazine Onderzoek NK-collectie voortgangsrapportage 1
Amstelveen is een (vierde) historische route rijker. Op 17 mei 2024 werd deze officieel gelanceerd in aanwezigheid van genodigden en wethouder Herbert Raat van Monumenten en Erfgoed.
De route ‘Stad in de Polder’ is 13 km lang en vertelt in acht informatiepanelen de ontstaansgeschiedenis van de wijken Groenelaan en Waardhuizen, de Bovenkerkerpolder en het dorp Nes aan de Amstel. De route is vooral geschikt om de fietsen, maar wandelen kan natuurlijk ook.
Cluysenaer Historisch Onderzoek en Communicatie nam deel aan dit bijzondere project van ‘Museum zonder Muren’ en leverde onderzoek, tekst en beeld.
Een bijzondere levensloop had de Moluks Indonesische Julius Tahija (1916-2002). Hij was KNIL militair, werkzaam voor de NEFIS (Netherlands Forces Intelligence Service), commandant van verschillende NEFIS parties, adjudant van Generaal Simon Spoor (in 1946), naaste medewerker van luitenant-gouverneur-generaal Van Mook, mede vormgever van de staat Oost-Indonesië, Minister in het kabinet van Oost-Indonesië en werd later een business tycoon.
Hij was drager van de Militaire Willems Orde 4e klasse; heldhaftige strijd tegen de Japanners in juli 1942 op Tanimbar lag daaraan ten grondslag. Tahija was aanwezig bij diverse naoorlogse Conferenties en besprekingen tussen Nederland en Indonesië (1945-1949) en onderhield ondanks zijn positie goede en persoonlijke contacten met de Indonesische leiders.
In opdracht van zijn nazaten deed CHOC in 2022 en opnieuw in 2024 onderzoek
naar Tahija in Nederlandse archieven voor een nog te verschijnen boek.
Onderzoek in het CABR bracht in 2020 voor een Franse cliënt eindelijk de zozeer gewenste opheldering inzake de levenswandel van nabije familieleden in de oorlogsjaren. Eerder deden nazaten in Nederland daar hardnekkig het zwijgen toe. In het CABR bevinden zich de dossiers van personen die verdacht werden van collaboratie met de Duitsers.
Twee (mede door CHOC georganiseerde) Indische lezingen in de Ateliers2005 www.ateliers2005.nl in Amstelveen, eind oktober/begin november 2020, konden gelukkig ‘coronaproof’ doorgaan. De derde, die Nora Valk www.amstelveenseheldinnen.nl zou houden, is door de lockdown ‘on hold’ en gaat hopelijk in de toekomst nog eens door. Aanleiding vormde de herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië 75 jaar geleden. Sprekers en tevens gastdocenten Marjan Bruinvels en Jeffrey van Overeem omlijstten met hun eigen indringende verhaal een kleine educatieve tentoonstelling met tekeningen uit het Museon (eerder door CHOC ontwikkeld).
“Kunt u uitzoeken of zich in de archieven van het NIOD en de SNK (Stichting Nederlands Kunstbezit) informatie over mijn grootvader bevindt?”
Zo luidde de vraag van een buitenlandse kunsthandelaar wiens bedrijf ver voor de oorlog was opgericht. Voor en tijdens de oorlog handelde de grootvader veel in Nederlandse kunst. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn op grote schaal kunst en cultuurgoederen uit Nederland geroofd. Na de bevrijding begon men met de opsporing, recuperatie, het beheer en de restitutie van geroofde kunst. Hiervoor werd eind 1945 de SNK opgericht. Een groot deel van deze kunstroof bevond zich in Duitse depots en werd na de oorlog teruggehaald. Ook ‘gewone’ kunsthandel vond plaats tijdens de oorlogsjaren, tussen Nederlandse en buitenlandse kunsthandelaren. Maar hoe gewoon was die? Onder welke omstandigheden gebeurde dat, vrijwillig, onvrijwillig, en tegen welke prijs? Wie waren vorige eigenaren? Had de grootvader (die in de jaren ’30 Entartete Kunst had bevorderd) aldoor te goeder trouw en eerlijk gehandeld in Nederland? Had hij geprofiteerd van omstandigheden? Onderzoek bracht de nodige informatie boven tafel, maar er bleven ook vragen onbeantwoord; niet alles bleek te achterhalen. Voorjaar 2020
De buitententoonstelling ‘Vrijheid? Merdeka’ 1945-2020 was tot eind 2022 te bezoeken.
Vijftien panelen op het landgoed Bronbeek in Arnhem belichten vanuit verschillende perspectieven de roerige gebeurtenissen in 1945 in het voormalige Nederlands-Indië. De focus ligt op de beleving van 15 en 17 augustus. De buitenexpositie is dagelijks vrij toegankelijk.
CHOC schreef de teksten en ontwikkelde bij de tentoonstelling een educatief project bestemd voor 3 Havo/VWO, 3 VMBO Geschiedenis/Maatschappijleer en MBO Burgerschap. Wat betekende vrijheid voor de verschillende bevolkingsgroepen in augustus 1945? En hoe kijken ze daar 75 jaar later op terug? Het project bestaat uit een digitale voorbereidende les, een opdrachtenboekje voor tijdens het bezoek aan Bronbeek en diverse verwerkingssuggesties.
De Surinaamse verpleegkundige Nel Balinge, gedecoreerd met de Verzetsster Oost Azië 1942-1945, is de hoofdpersoon in een van de verwerkingsopdrachten ‘Hoe gaat het verhaal verder’?
Militieregisters vormen een mooie bron voor onderzoek naar voorouders, met een grote mate van betrouwbaarheid van de gegevens. En door het aanwezige signalement, met informatie over lengte (‘onder de maat’ of juist niet), aangezicht, neus, mond, ogen, haar en ‘merkbare tekenen’ zoals ‘blind aan het rechteroog’ kan je je opeens een voorstelling maken van die voorvader. Tussen 1811 en 1940 moesten alle Nederlandse jongens van 18 jaar of ouder zich inschrijven voor de dienstplicht bij de Nationale Militie. En als ze daadwerkelijk hadden gediend, dan zijn er stamboeken met daarin hun staat van dienst.
Voor een Canadees van Nederlandse afkomst deed Cluysenaer Historisch Onderzoek en Communicatie onderzoek naar voorouders in militieregisters, jan/feb 2021
Voor een Zwitserse wetenschapper deed Cluysenaer Historisch Onderzoek en Communicatie eind 2020 onderzoek in Nederlandse archieven. Onder meer naar de Rubber Cultuur Maatschappij Amsterdam. Deze maatschappij die op Java was begonnen, concentreerde zich na 1920 op de Oostkust van Sumatra met rubber en oliepalm als belangrijkste cultures. Het KITLV beschikt over een interessante fotocollectie van de diverse ondernemingen aldaar.
KITLV 38944 Rubberonderneming Si Gala-Gala in Tapanoeli. De hal waar de sheets bewerkt worden. 1933
http://hdl.handle.net/1887.1/item:915338
KITLV A65 Rubberonderneming Si Gala-Gala in Tapanoeli. Jong bos met hier en daar een gekapte rubberboom. 1933.
Cluysenaer Historisch Onderzoek & Communicatie is betrokken bij de komende tentoonstelling Vrijheid/Merdeka 1945-2020 in Museum Bronbeek in Arnhem. In augustus 2020 is het 75 jaar geleden dat de Tweede Wereldoorlog eindigde. In Nederlands-Indië gebeurde dat op 15 augustus 1945. Die dag wordt in Nederland herinnerd als het einde van de Tweede Wereldoorlog in Azië. Op 17 augustus 1945 riepen de Indonesische leiders Soekarno en Hatta de onafhankelijkheid uit. Voor Indonesiërs is dat de bevrijdingsdag; de dag waarop ze werden bevrijd van de Japanse bezetting, maar vooral van de Nederlandse koloniale overheersing. Wat betekende vrijheid in 1945? Hoe beleefden betrokkenen die data 15 en 17 augustus destijds ? Was er eigenlijk wel een gevoel van bevrijding? En hoe kijken ze daar nu op terug? CHOC schrijft de tentoonstellingsteksten en ontwikkelt bijbehorend lesmateriaal voor vmbo, havo, vwo en mbo. De expositie wordt in oktober 2020 geopend.
Op 16 november 2019 hield Micha Cluysenaer een lezing over de lange geschiedenis van de prachtige Sint Nicolaaskerk in Vreeland tijdens de Werkconferentie Kerken Stichtse Vecht 2019. De voordracht vond plaats in de kerk. In februari 2021 is deze lezing verwerkt tot een boekje voor de bezoekers van de kerk.
De Surinaamse archieven zijn zo’n tien jaar geleden naar Suriname overgebracht, maar hier gelukkig wel digitaal en op microfiche beschikbaar. De Surinaamse voorouders van een Engelse klant zijn in januari 2020 opgespoord in het Nationaal Archief in Den Haag.
Micha’s research for my ancestors in Paramaribo, Suriname, was highly professional, thourough and quick. She found information over and above what I was expecting and I will definitely use her services again in the future. I highly recomment her.
Met zéér beperkte informatie – een voornaam, de naam van schip én een datum – lukte het Cluysenaer Historisch Onderzoek en Communicatie, voor een cliënt uit het buitenland, een tot nu toe onbekende Nederlandse vader te vinden. Met behulp van archieven en collecties uit het Nationaal Archief en het CBG (Centrum voor Familiegeschiedenis), boeken uit de Koninklijke Bibliotheek én een dosis geluk kwam de gezochte persoon boven tafel. Een wonder.
Ook onverwachte bronnen zijn geraadpleegd, waaronder het kinderboek ‘Om die ene wereld’, van Leonard de Vries.
Sinds begin 2016 is Micha Cluysenaer niet-gelieerd onderzoeker bij het Nationaal Archief. Een extern onderzoeker doet betaald onderzoek in opdracht van derden.
Op 28 november 2018 vond in het Stadsarchief Amsterdam de feestelijke presentatie plaats van het Jubileumboek Amsterdamsche Hockey & Bandy Club 1892-2017. Cluysenaer Historisch Onderzoek en Communicatie was nauw bij de samenstelling betrokken.
De eerste voorzitter en een van de oprichters was de kleurrijke C.A.A. Dudok de Wit (1841-1911).
Tijdens een wereldreis in 1904 bezocht hij onder meer Yokohama, alwaar hij zich in Japans kostuum op de plaat liet vastleggen. Bij terugkomst in Nederland werd deze afbeelding op de drukste verkeerspunten van Amsterdam gepubliceerd. Dit trok enorm veel bekijks.
Eind september 2017 organiseerde Sterren van Vreeland een tentoonstelling over de beeldend kunstenaar Joop van Huisstede (1922-2000) in de Grote Kerk in Vreeland.
Micha Cluysenaer plaatste hem tijdens de opening in een (kunst)historisch kader. Op 27 september volgde een lezing.
De eerder in Vreeland gehouden lezing zal op verzoek van de Historische Kring Nederhorst den Berg nu ook daar plaats vinden.
Voor het in 2016 vernieuwde vakblad Museumvisie schrijft Micha Cluysenaer de nieuwe rubrieken De Kwestie en Lastige Vragen.
Een historische wandeling of vaartocht in de Vechtstreek is en blijft een belevenis. Of je nu wandelt, fietst of vaart, de Vechtstreek is beslist een bezoek waard. Buitenplaatsen, kastelen, theekoepels, boerderijen, forten, molens, dijken, sluizen, overblijfselen van de Hollandse Waterlinie en schilderachtige plaatsjes, parels aan de Vecht, rijgen zich 44 km lang aaneen tussen Utrecht en Muiden. Het eeuwenoude landschap gaat terug tot de Middeleeuwen toen dit moerasachtige gebied werd ontgonnen. Eeuwenlang voerden de bisschoppen van Utrecht en de graven van Holland strijd om de macht over de rivier – een belangrijke transportader – en haar omgeving. Diverse kastelen getuigen daar nog van.
Rijke kooplui uit Amsterdam ontdekten het gebied in de 17e eeuw en bouwden daar op de oeverwallen van de zuidelijke Vechtstreek hun buitenplaatsen, als residentie voor de zomer. Onder hen Jan Jacobszoon Huydecoper, bewindvoerder van de VOC en burgemeester van Amsterdam. Feitelijk was hij de eerste projectontwikkelaar van Nederland en liet onder meer Goudestein in Maarssen bouwen. Eind 18e, begin 19e eeuw trad verval in dat duurde tot de jaren ’60, ’70 van de 20e eeuw. De hoge onderhoudskosten waren vaak niet meer op te brengen; buitenplaatsen werden ‘op afbraak’ verkocht en steen voor steen afgebroken en verkaveld of voortaan gebruikt als kostschool of fabriek.
In 1915 herontdekte Jacques P. Thijsse, onze nationale bioloog en natuurbeschermer van het eerste uur, al wandelend de schoonheid van de Vechtstreek. Hij was direct verkocht en stelde zijn ervaringen te boek in het nog altijd goed leesbare Verkade album De Vecht; onze grootouders spaarden de plaatjes. Intussen is de regio alweer geruime tijd zeer geliefd om te wonen en te recreëren.
Micha Cluysenaer leidt u graag rond met mooie verhalen over heden en verleden, markante bewoners en bijzondere gebeurtenissen.
Tussen droom & daad was dit jaar het thema van de Maand van de Geschiedenis. Een mooi onderwerp, want ieder mens koestert dromen. Maar lukt het ook om ze te realiseren?
Vijftien jaar geleden maakte ik van mijn droom – het hebben van een eigen historisch bureau – werkelijkheid. Cluysenaer Historisch Onderzoek en Communicatie (CHOC) zag het levenslicht. Daar ging het nodige aan vooraf, want zoiets doe je niet zomaar. Je moet veel vragen beantwoorden zoals: “Kan ik het?” en “Durf ik het?”
De creatiespiraal van Marinus Knoope hielp mij op weg. Ik visualiseerde mooie opdrachten en gelukkige klanten en begon er echt in te geloven. “Het idee is prima en je bedrijfsplan is goed uitgewerkt, maar besef dat dit een arbeidsintensieve onderneming is,” aldus enkele heren van Kamer van Koophandel en Rabobank na de eerste bedrijfspresentatie. Dat klonk dreigend én bemoedigend.
Eén van mijn eerste opdrachten viel mij min of meer in de schoot. Zoiets helpt. Een collega van mijn man liet zich in de lift ontvallen: “Ik heb net een bedrijf gekocht en wil graag meer weten over de geschiedenis van deze onderneming, maar waar vind je iemand die dat voor je uitzoekt?” Het was het begin van een constructieve klantrelatie en prettige samenwerking. Meer opdrachtgevers volgden: musea, bedrijven, stichtingen, verenigingen, een enkele particulier. Aan tal van projecten – stuk voor stuk tot ieders tevredenheid afgerond – leverde ik een bijdrage.
Plotseling zijn vijftien jaar voorbij en vier je een jubileum. Een goed moment om stil te staan, terug te kijken en vooruit te blikken. Het doet beseffen: zonder de inzet en collegialiteit van velen was dit niet gelukt. Daarom gaat mijn dank uit naar opdrachtgevers, medewerkers en collega’s die hebben bijgedragen aan het succes van mijn bedrijf, door zich open te stellen, vertrouwen te schenken, kennis en informatie te delen en mee te denken. Verbeelding omzetten in projecten en producten blijft ook voor de toekomst het motto.
Publiek, jong en oud, bereiken met geschiedenis, erfgoed en verhalen. Mijn missie: mensen enthousiasmeren en inspireren, historisch besef vergroten, bijdragen aan identiteitsvorming van mensen, bedrijven en instellingen blijft ongewijzigd van kracht.
Op verzoek van een buitenlandse opdrachtgeefster deed Micha Cluysenaer onderzoek naar het militair verleden van haar Nederlandse grootvader. De vraag luidde: heeft hij ooit een of meer militaire onderscheidingen ontvangen, zo ja welke? Uit het voorlopig militair stamboek in het Nationaal Archief bleek dat hem begin 20e eeuw verschillende onderscheidingen waren toegekend, waaronder het Officierskruis met het cijfer XX (dat duidt op een dienstverband van ruim 20 jaar als reserve officier). Bovendien bleek dat hij volgens nieuwe regels in aanmerking kon komen voor een postume toekenning van het Mobilisatie Oorlogskruis, mits hij voldeed aan een aantal voorwaarden. Binnenkort kan betrokkene deze bijzondere onderscheiding plus vervangende exemplaren van andere decoraties in ontvangst nemen uit handen van de Nederlandse ambassadeur of militair attaché ter plaatse.
Periode: 2015
Tijdens de cultuurmanifestatie Sterren van Vreeland (juni 2015) kreeg een beroemde, maar bij velen vergeten, oud-Vreelander een prachtige plek onder de zon. Het betreft C.A. Lion Cachet; een unieke figuur in de Nederlandse kunstwereld van rond 1900 wiens naam onverbrekelijk is verbonden aan de Art Nouveau. Zijn werk is breed en omvat meubels, affiches, drukwerk, glas-in-lood-ramen, tapijten, bankbiljetten, postzegels, perkament, batikwerk op textiel, schilderijen, behang en boekbanden. Veel roem vergaarde Lion Cachet in het interbellum met het interieurontwerp van meer dan honderd passagiersschepen. Met vrouw en kinderen bewoonde hij tussen 1901 en 1945 de 18e eeuwse Buitenplaats Schoonoord in het centrum van het dorp. In het aanpalende koetshuis bevond zich zijn ‘Atelier voor Vercieringskunst’. Leven en werk van Lion Cachet stonden centraal in een kleine tentoonstelling en een educatief project voor groep 7/8. De huidige bewoners van Schoonoord stelden – heel bijzonder – hun huis open voor deze expositie op ‘heilige bodem’.
Samensteller Expositie en Lesbrief: Micha Cluysenaer